زخم‌های مزمن: علل، درمان و پیشگیری از عوارض خطرناک آن

زخم‌های مزمن یکی از چالش‌های جدی در حوزه سلامت هستند که می‌توانند زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهند. درحالی‌که زخم‌های عادی طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابند، زخم‌های مزمن به دلایل مختلفی همچون بیماری‌های زمینه‌ای، گردش خون ضعیف و عفونت، ماه‌ها یا حتی سال‌ها بدون ترمیم باقی می‌مانند. اگر زخم‌ها به‌درستی مدیریت نشوند، می‌توانند منجر به عوارضی مانند عفونت‌های خطرناک، نکروز بافتی و حتی قطع عضو شوند. در این مقاله، علاوه بر پاسخ زخم مزمن چیست؟ با دلایل ایجاد زخم‌های مزمن، تفاوت آن‌ها با زخم‌های عادی، روش‌های تشخیص و درمان آن نیز آشنا می‌شوید. اگر می‌خواهید بدانید چگونه می‌توان از این زخم‌ها پیشگیری کرد و روند درمان آن‌ها را تسریع بخشید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید!

زخم مزمن چیست؟

زخم مزمن به زخمی اطلاق می‌شود که در روند طبیعی و منظم بهبودی پیشرفتی نداشته باشد. به طور معمول، اگر زخمی طی ۳۰ روز درمان، بهبود قابل‌توجهی نکند، به‌عنوان زخم مزمن شناخته می‌شود. هر آسیبی که به بافت پوست وارد شود، می‌تواند منجر به ایجاد زخم گردد، اما برخی از این زخم‌ها روند ترمیم طبیعی خود را طی نکرده و با تأخیر در بهبودی مواجه می‌شوند. به بیان دیگر، زمانی که یک زخم پس از ۳۰ روز همچنان پیشرفت محسوسی در ترمیم نداشته باشد، می‌توان آن را مزمن در نظر گرفت.

بیشتر بخوانید: روش‌ های موثر برای درمان سریع زخم ‌های تازه صورت

عوامل اصلی ایجاد زخم‌ مزمن چیست؟

عواملی که می‌توانند در ایجاد زخم مزمن نقش داشته باشند، شامل موارد زیر هستند:

• فشار، تروما یا زخم‌های اندام تحتانی
• افزایش بار باکتریایی که می‌تواند روند ترمیم را مختل کند
• تجمع بیش از حد پروتئازها (آنزیم‌های تجزیه‌کننده پروتئین) که مانع بازسازی بافت می‌شود
• وجود سلول‌های پیر یا غیرعادی که عملکرد ترمیمی مناسبی ندارند
• درمان نامناسب که باعث تأخیر در روند بهبودی می‌شود
• عدم تحرک طولانی‌مدت که منجر به کاهش جریان خون و ایجاد زخم‌های مزمن می‌شود
• آسیب‌های شدید پوستی که روند ترمیم را دشوار می‌کند
• عفونت در محل جراحی که می‌تواند زخم را مزمن کند
• سوختگی‌های عمیق که باعث از بین رفتن لایه‌های پوست و تأخیر در بهبود می‌شوند
• شرایط و بیماری‌های خاص مانند دیابت و برخی بیماری‌های عروقی که روند ترمیم را مختل می‌کنند
• فقدان حس در ناحیه آسیب‌دیده که باعث نادیده‌گرفتن زخم و مزمن شدن آن می‌شود، مانند آنچه در نوروپاتی دیابتی یا جذام رخ می‌دهد.

تفاوت‌ های اصلی بین زخم‌ های مزمن و عادی: علت ها، روند بهبود و درمان‌های مورد نیاز

۱. زمان بهبود:

• زخم عادی (حاد): در مدت زمان مشخص و نسبتاً کوتاهی (معمولاً طی چند روز تا چند هفته) بهبود می‌یابد.
• زخم مزمن: روند ترمیم آن طولانی شده و ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها بدون بهبودی کامل باقی بماند.

۲. علت بروز:

• زخم عادی: معمولاً در اثر جراحت‌های ناگهانی مانند بریدگی، سوختگی سطحی، یا جراحی ایجاد می‌شود.
• زخم مزمن: اغلب به دلیل مشکلات زمینه‌ای مانند دیابت، بیماری‌های عروقی، فشار مداوم، یا عفونت‌های مزمن به وجود می‌آید.

۳. روند ترمیم:

• زخم عادی: مراحل طبیعی ترمیم شامل التهاب، تکثیر سلولی، و بازسازی بافت را به طور کامل طی می‌کند.
• زخم مزمن: به دلیل عواملی مانند کاهش جریان خون، عفونت، یا افزایش آنزیم‌های مخرب پروتئینی، فرایند ترمیم مختل می‌شود و زخم در یک یا چند مرحله از بهبودی متوقف می‌ماند.

۴. خطر عفونت:

• زخم عادی: در صورت رعایت بهداشت و مراقبت مناسب، خطر عفونت کمتر است.
• زخم مزمن: به دلیل طولانی بودن روند ترمیم، بیشتر مستعد عفونت و عوارضی مانند نکروز بافتی است.

۵. نیاز به درمان تخصصی:

• زخم عادی: اغلب با روش‌های ساده مراقبتی، پانسمان و ضدعفونی بهبود می‌یابد.
• زخم مزمن: نیازمند درمان‌های تخصصی‌تر مانند دبریدمان (برداشتن بافت مرده)، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای، و در برخی موارد استفاده از روش‌های پیشرفته مانند اکسیژن‌درمانی پرفشار است.

به‌طورکلی، زخم مزمن به دلیل مشکلات زمینه‌ای و اختلال در روند ترمیم، نیازمند مراقبت‌های ویژه و طولانی‌مدت‌تری نسبت به زخم عادی است.

بیشتر بخوانید: فرایند ترمیم بافت نرم، از آسیب تا بهبود کامل

نمونه ‌های رایج زخم ‌های مزمن

 زخم‌های دیابتی:

• در افراد مبتلا به دیابت ایجاد می‌شوند.
• معمولاً به دلیل کاهش گردش خون و آسیب‌های عصبی (نوروپاتی) رخ می‌دهند.
• بیشتر در نواحی پاها دیده می‌شوند و در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به عفونت‌های جدی یا حتی قطع عضو شوند.

زخم‌های بستر (فشاری):

• در افرادی که برای مدت طولانی بی‌حرکت هستند، مانند بیماران بستری یا افراد دارای معلولیت، ایجاد می‌شوند.
• فشار مداوم بر روی نقاط خاص بدن، مانند پشت، باسن و پاشنه، باعث آسیب به بافت و ایجاد زخم می‌شود.

زخم‌های وریدی و شریانی:

• ناشی از مشکلات گردش خون در رگ‌های خونی هستند.
• زخم‌های وریدی بیشتر در پایین پا ایجاد شده و به دلیل نارسایی وریدی و تجمع خون در سیاهرگ‌ها شکل می‌گیرند.
• زخم‌های شریانی ناشی از کاهش خون‌رسانی به بافت‌ها بوده و معمولاً در نواحی انگشتان یا پاها دیده می‌شوند.

روش‌ های درمان زخم‌ مزمن

• استفاده از پانسمان‌های مخصوص برای حفظ رطوبت مناسب و جلوگیری از عفونت.
• درمان‌های مبتنی بر سلول‌های بنیادی برای تحریک روند بازسازی بافت.
• درمان‌های پزشکی مانند اکسیژن‌درمانی پرفشار و داروهای آنتی‌بیوتیک در صورت وجود عفونت.
• جراحی در موارد شدید برای برداشتن بافت مرده یا بهبود خون‌رسانی به ناحیه آسیب‌دیده.

درمان زخم‌های مزمن نیاز به مراقبت‌های ویژه و کنترل عوامل زمینه‌ای مانند دیابت و مشکلات گردش خون دارد تا روند بهبودی تسریع شود.

عواملی که روند بهبود زخم را کاهش می‌ دهند

• پوست مرده (نکروز): بافت‌های مرده و سایر عوامل خارجی می‌توانند روند ترمیم را مختل کرده و زخم را به محیطی برای رشد باکتری‌ها تبدیل کنند.
• عفونت: در زخم‌های باز، عفونت باکتریایی می‌تواند رخ دهد و سیستم ایمنی به جای تمرکز بر بهبود زخم، برای مقابله با عفونت فعال شود که این امر روند ترمیم را کند می‌کند.
• خون‌ریزی مداوم: عدم توقف خون‌ریزی باعث جدا شدن لبه‌های زخم از یکدیگر شده و مانع از بسته‌شدن آن می‌شود.
• آسیب مکانیکی به محل زخم: فشار و اصطکاک مداوم، به‌ویژه در افراد بی‌تحرک، می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید زخم‌های بستر شود.
• رژیم غذایی نامناسب: کمبود مواد مغذی مانند ویتامین C، روی و پروتئین مانع از تولید کلاژن و روند بازسازی بافت می‌شود.
• شرایط پزشکی خاص: بیماری‌هایی مانند دیابت، کم‌خونی و اختلالات عروقی باعث کاهش خون‌رسانی و تضعیف عملکرد سیستم ایمنی شده و ترمیم زخم را به تأخیر می‌اندازند.
• افزایش سن: در افراد مسن، فرایندهای ترمیمی بدن کندتر عمل کرده و بهبودی زخم زمان بیشتری نیاز دارد.
• تأثیر داروها: برخی داروها، از جمله کورتیکواستروئیدها و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، می‌توانند مانع از پاسخ طبیعی بدن به ترمیم زخم شوند.
• سیگار کشیدن: سیگار جریان خون و اکسیژن‌رسانی به زخم را کاهش می‌دهد و خطر عفونت و عوارض زخم را افزایش می‌دهد.
• رگ‌های واریسی: نارسایی وریدی باعث تورم و کاهش گردش خون شده و می‌تواند منجر به ایجاد زخم‌های مزمن در پاها شود.
• خشکی زخم: زخم‌هایی که در معرض هوا قرار می‌گیرند، روند بهبودی کندتری دارند.

بهبود زخم نیازمند مراقبت مناسب، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و رعایت نکات تغذیه‌ای و بهداشتی است تا از مزمن شدن زخم جلوگیری شود.

روش ‌های تشخیصی زخم مزمن

 آزمایش جسمانی

• بررسی وضعیت زخم
• ارزیابی میزان خون‌رسانی و عملکرد اعصاب در ناحیه آسیب‌دیده

بررسی سابقه پزشکی بیمار

• شناسایی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا مشکلات عروقی
• بررسی سابقه جراحی‌های اخیر
• ارزیابی داروهای مصرفی بیمار، به‌ویژه داروهایی که ممکن است بر روند ترمیم زخم تأثیر بگذارند

آزمایش خون و ادرار

• بررسی علائم التهاب، عفونت یا مشکلات متابولیکی که می‌توانند روند ترمیم را مختل کنند.

 نمونه‌برداری از زخم

•  برای بررسی بافت زخم و تشخیص وجود هرگونه نکروز یا بدخیمی

کشت زخم

• جهت شناسایی عفونت‌های باکتریایی، قارچی یا سایر عوامل بیماری‌زا که ممکن است بر روند بهبودی تأثیر بگذارند
• تشخیص دقیق علت زخم مزمن به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کرده و از بروز عوارض بیشتر جلوگیری کند.

عوارض زخم مزمن چیست؟

عفونت

• شایع‌ترین و جدی‌ترین عارضه زخم‌های عمیق است.
• در صورت عدم درمان، ممکن است به عفونت‌های گسترده‌تر منجر شود.

استئومیلیت (عفونت استخوان)

• اگر عفونت به لایه‌های عمیق‌تر گسترش یابد، ممکن است استخوان زیرین را درگیر کند.
• این وضعیت نیاز به درمان‌های طولانی‌مدت، از جمله مصرف آنتی‌بیوتیک‌های قوی یا جراحی دارد.

ایجاد سینوس‌های عفونی

• عفونت شدید می‌تواند باعث تشکیل مسیرهای غیرطبیعی (سینوس‌های عفونی) در بافت شود که به سطح پوست یا سایر قسمت‌های بدن راه پیدا می‌کنند.

گانگرن (قانقاریا)

• کاهش خون‌رسانی و عفونت شدید می‌تواند باعث مرگ بافت (گانگرن) شود که در موارد شدید ممکن است نیاز به قطع عضو باشد.

سپسیس (عفونت گسترده در بدن)

• ورود باکتری‌های ناشی از زخم عفونی به جریان خون می‌تواند منجر به سپسیس شود که یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است و نیاز به درمان فوری دارد.

 مشکلات حرکتی

• زخم‌های مزمن، به‌ویژه زخم‌های بستر و دیابتی، می‌توانند موجب محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی بیمار شوند.

تأخیر در بهبودی و عود مکرر زخم

• در صورت عدم درمان مناسب، زخم‌های مزمن ممکن است مدت‌ها باقی بمانند یا پس از بهبود دوباره عود کنند.

برای جلوگیری از این عوارض، مراقبت مناسب از زخم، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و رعایت اصول بهداشتی ضروری است.

نتیجه‌گیری
زخم‌های مزمن می‌توانند به دلیل عوامل مختلفی مانند بیماری‌های زمینه‌ای، عفونت‌ها یا آسیب‌های مداوم، به طور جدی سلامت فرد را تهدید کنند. اما زخم مزمن چیست؟ این نوع زخم‌ها به زخمی اطلاق می‌شوند که روند بهبودی آن‌ها بیش از حد طولانی شده و به طور طبیعی بهبود نمی‌یابد. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب این زخم‌ها برای جلوگیری از عوارض جدی مانند عفونت و قطع عضو ضروری است. در کنار مراقبت‌های پزشکی، استفاده از محصولات و خدمات با کیفیت نیز می‌تواند به تسریع روند بهبودی کمک کند. برای آگاهی بیشتر و خرید محصولات پانسمان و زخم، از سایت تامین شو دیدن کنید و بهترین گزینه‌ها را برای خود تهیه کنید.

سوالات متداول
زخم مزمن چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟ 
زخم مزمن به زخمی گفته می‌شود که روند طبیعی بهبودی را طی نمی‌کند و پس از ۳۰ روز درمان، پیشرفت قابل‌توجهی در بهبودی آن مشاهده نمی‌شود. برای تشخیص زخم مزمن، پزشک معاینه جسمانی انجام می‌دهد، سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و ممکن است آزمایشات خون و نمونه‌برداری از زخم را نیز تجویز کند.
چه عواملی باعث به وجود آمدن زخم مزمن می‌شوند؟ 
عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد زخم مزمن شوند، از جمله مشکلات گردش خون (مانند دیابت و بیماری‌های عروقی)، فشار مداوم به نواحی خاص بدن (زخم‌های بستر)، عفونت، رژیم غذایی نامناسب و برخی داروها. همچنین، عدم تحرک طولانی‌مدت یا آسیب‌های شدید به پوست نیز می‌تواند در ایجاد زخم مزمن مؤثر باشد.
چگونه می‌توان از زخم مزمن پیشگیری کرد؟ 
برای پیشگیری از زخم‌های مزمن، رعایت بهداشت مناسب، استفاده از پانسمان‌های تخصصی، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و بیماری‌های عروقی، و حفظ تحرک بدنی اهمیت زیادی دارد. همچنین، تغذیه مناسب که شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز برای ترمیم بافت است، می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند.