درمان زخم پای دیابتی + دلایل ابتلا به زخم پای دیابتی

با توجه به افزایش روزافزون افراد مبتلا به دیابت در جامعه، برخی از عوارض ناخوشایند این بیماری، از جمله زخم پای دیابتی، نیز در حال افزایش هستند. حدود ۲۵ درصد از افراد مبتلا به دیابت با خطر ابتلا به زخم پا روبرو میباشند. زخم پای دیابتی، ناشی از طولانی بودن مدت زمان بهبود و مشکلات مزمن، به‌شدت بر کیفیت زندگی و سلامتی افراد مبتلا به دیابت تأثیر می‌گذارند. زخم پای دیابتی یکی از اثرات شایع دیابت است که به دلیل تماس پوست با سطوح شیب‌دار یا فشار مکرر، بافت پوستی آسیب می‌بیند و لایه‌های زیرین آن نمایان می‌شوند. این زخم‌ها اغلب در نواحی انگشتان و شست پا شکل می‌گیرند و در برخی موارد به حد استخوان نیز می‌رسند.  برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علت، روش تشخیص و درمان زخم پای دیابتی، مقاله را تا انتها مطالعه کنید.

زخم پای دیابتی چیست؟

اشخاص مبتلا به دیابت شدید در خطر ابتلا به زخم پای دیابتی هستند. دیابت در طولانی مدت می‌تواند به سیستم عصبی و رگ‌های پا آسیب بزند که نتیجه آن بی‌حسی و کاهش درک احساس درد می‌شود. این موارد باعث می‌شود که افراد بیشتر در معرض خطر آسیب‌دیدگی پاها قرار گیرند؛ زیرا احساس درد بسیار کمتر می‌شود و این افراد فشار، حرارت یا برندگی اشیا برنده، را کمتر احساس می کند. در برخی موارد، افراد ممکن است حتی وجود زخم یا تاول در کف پا یا زیر انگشتان را احساس نکنند. این شرایط می‌توانند باعث خوب نشدن زخم شوند و وضعیت را بدتر کنند.

انواع زخم پای دیابتی

پزشکان با استفاده از سامانه طبقه‌بندی واگنر، شدت زخم پای دیابتی را در مقیاس ۰ تا ۵ ارزیابی می‌نمایند در زیر این طبقه بندی را بررسی خواهیم کرد.

• زخم درجه ۰: وجود زخم بدون آسیب باز، زخم ممکن است با مداوا بهبود یابد.
• زخم درجه ۱: زخمی که سطحی است و به لایه‌های زیرین نفوذ نکرده و تأثیر زیادی بر بافت اطراف ندارد.
• زخم درجه ۲: زخمی که عمیق‌تر شده و به تاندون، استخوان یا کپسول مفصل دست یافته است.
• زخم درجه ۳: زخمی که لایه‌های عمیق‌تر را درگیر کرده و باعث ایجاد آبسه، استئومیلیت یا تاندونیت می‌شود.
• زخم درجه ۴: وجود قانقاریا در بخشی از انگشتان پا یا پاشنه که نشان‌دهنده آسیبی جدی میباشد.
• زخم درجه ۵: کل پا تحت‌تأثیر بافت اسکار و قانقاریا قرار گرفته است.

بهترین درمان ها برای زخم پای دیابتی

زخم دیابتی نباید تا زمان بهبودی نادیده گرفته شود. عفونت‌های ناشی از زخم پای دیابتی می‌توانند به بافت‌ها و استخوان‌های اطراف گسترش پیدا کنند و اگر درمان نشوند، ممکن است به قطع عضو منجر شوند.

ارزیابی زخم پای دیابتی با معاینه کامل

بهترین درمان‌ها با یک معاینه جامع آغاز می‌شوند. این روند با فرآیندی به نام دبریدمان شروع می‌شود که شامل برداشتن تمام پوست مرده از کف پاها است. بسیاری از زخم‌های پا در زیر پوست پینه پنهان هستند، بنابراین فقط روش دبریدمان می‌تواند زخم‌های واقعی را آشکار کند و به پزشک کمک کند تا میزان آسیب‌دیدگی پا را ارزیابی کند. اگر گردش خون شما بسیار ضعیف باشد، پزشک ممکن است منتظر بماند تا یک متخصص عروق عامل گردش خون ضعیف را (مثل گرفتگی شدید رگ‌های خونی) شناسایی کرده و درمان یا جراحی لازم برای بهبود گردش خون را انجام دهد. چه دبریدمان در اولین مرحله انجام شود یا در مراحل بعدی، این فرآیند لبه‌های تمیزی را در اطراف زخم پای دیابتی ایجاد کرده و بافت سالم را به رشد و بهبود ترغیب می‌کند.

تشخیص و پیشگیری به‌ موقع زخم پای دیابتی

روش‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید از پاهای خود در برابر قطع عضو و زخم محافظت کنید:

• شستشو و خشک کردن روزانه پاها: پاهای خود را روزانه با آب گرم و صابون ملایم به آرامی بشویید و سپس خشک کنید. از خیساندن پاها در آب خودداری کنید زیرا این کار می‌تواند باعث خشکی پوست شود. برای جلوگیری از ترک خوردن کف پا، از لوسیون استفاده کنید و برای جلوگیری از عفونت، پودر تالک بین انگشتان پا بزنید.
• پوشیده نگه داشتن پاها: به دلیل اینکه افراد دیابتی ممکن است نتوانند احساس کنند اگر روی چیز تیزی قدم بگذارند، پوشیدن کفش و جوراب بسیار مهم است. مطمئن شوید که داخل کفش‌ها خالی است و هیچ جسم خارجی در آن‌ها وجود ندارد که بتواند پاهایتان را زخمی کند. با خودداری از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند و نوک تیز و با پوشیدن جوراب یا نایلون، از ایجاد تاول و زخم‌های باز جلوگیری کنید.
• کوتاه کردن مرتب ناخن‌های پا: اگر می‌توانید پاهای خود را ببینید و به راحتی به آن‌ها دسترسی دارید، ناخن‌های پا را کوتاه کنید. اگر نمی‌توانید به پاهای خود برسید یا ناخن‌های پا ضخیم و زرد شده‌اند و یا احساسی در پاها ندارید، از شخص دیگری یا پزشک بخواهید ناخن‌های پا را برایتان کوتاه کند.
• حفظ جریان خون به سمت پاها: از پوشیدن کفش یا جوراب‌های خیلی تنگ که گردش خون را مختل می‌کنند، خودداری کنید. هنگام نشستن، پاها را بالاتر از سطح زمین نگه دارید و از روی هم انداختن پاها برای مدت طولانی خودداری کنید.
• بررسی روزانه پاها: هر روز پاهای خود را از نظر بریدگی، زخم، عفونت ناخن‌ها و ورم بررسی کنید. اگر قادر نیستید پاهایتان را ببینید، از آینه استفاده کنید یا از اعضای خانواده یا مراقب بخواهید به شما کمک کند.
   

علائم زخم پای دیابتی

نشانه‌های زخم پای دیابتی خروج ترشحات از ناحیه آسیب‌دیده می‌باشد علائم دیگر این مشکل شامل تورم و قرمزی در ناحیه زخم و استشمام بوهای غیرطبیعی از پا هستند. یکی دیگر از علائم زخم پای دیابتی، وجود بافت سیاهی به نام اسکار یا قانقاریا در اطراف زخم است که به دلیل اختلال در جریان خون، رنگ خود را تغییر داده است. قانقاریا ناشی از مرگ بافت به دلیل عفونت است و در اطراف زخم ظاهر می‌شود. در صورت نادیده گرفته شدن و عدم درمان، ممکن است گسترش یابد و منجر به تخریب کلی بافت و اندام شود. پس از آن ترشحات بدبو، درد و بی‌حسی به طور تدریجی ظاهر می‌شوند. به این نکته توجه داشته باشید که در صورت مشاهده هرگونه تغییر رنگ پوست، به‌ویژه حالت‌های بنفش، آبی یا سیاه، به پزشک خود مراجعه فوری نمایید.

دلایل ابتلا به زخم پای دیابتی

زخم‌های دیابتی در افراد مبتلا به دیابت به دلایل زیر به وجود می‌آیند:

• گردش خون ضعیف: گردش خون ضعیف به‌عنوان یک اختلال عروقی باعث می‌شود که خون به طور کافی به پاها نرسد. این موضوع باعث مشکلات در بهبود زخم‌ها می‌شود.
• قند خون بالا (هیپرگلیسمی): گلوکز بالای خون باعث بروز مشکلاتی در بهبود زخم پای دیابتی می‌شود. مدیریت قند خون به‌عنوان راهکاری مهم در پیشگیری از ابتلا به زخم دیابتی یا تسریع در بهبود زخم‌ها اهمیت بالایی دارد.
• نوروپاتی دیابتی: آسیب عصبی به‌عنوان یک عارضه طولانی‌مدت در دیابت، باعث از دست رفتن حس لامسه در پا شده و می‌تواند به زخم‌های بدون درد منجر شود.
• آسیب‌دیدگی و جراحت پا: آسیب‌ها و جراحات پا، به‌ویژه در افراد دیابتی منجر به زخم‌ پای دیابتی می‌شوند.
• ضعیف شدن اعصاب حسی پا: کاهش حساسیت به درد به علت آسیب دیدن اعصاب، زخم‌هایی را ایجاد می‌کند که به‌طور طبیعی دردناک نیستند و به‌تدریج بزرگ‌تر می‌شوند.
• مدت ابتلا به دیابت: مدت‌زمان ابتلا به دیابت نیز در این مورد تأثیر زیادی دارد و با گذر زمان، احتمال ایجاد زخم دیابتی افزایش می‌یابد.
• شدت دیابت: شدت بیماری دیابت نیز نقش مهمی در ایجاد و تشدید زخم‌های دیابتی دارد.

عفونت زخم پای دیابتی

به دلیل کاهش سیستم ایمنی در بیماران دیابتی و ناتوانی سلول‌های دفاعی برای نفوذ به بافت عضلانی پا، بهبود زخم‌ها زمان‌بر و دشوار است. در صورت ظهور زخم، باکتری‌های عفونی مانند استافیلوکوک‌ها به‌راحتی تکثیر می‌شوند و بانفوذ به لایه‌های زیرین، باعث گسترش زخم به استخوان‌ها می‌شوند. هر چه حجم آسیب به سلول‌های اندوتلیال عروق بیشتر باشد، سیستم اطلاع‌رسانی و فراخوانی سیستم ایمنی با افت بیشتری مواجه می‌شود. در صورت قطع شدن سیستم اطلاع‌رسانی، سلول‌های ایمنی قادر به یافتن مختصات دقیق عفونت نمی‌شوند و نتیجه آن حمله باکتری‌های فرصت‌طلب به بافت بی‌دفاع خواهد بود. این نکته حائز اهمیت است که گستردگی عفونت به‌شدت دیابت و اندازه زخم بستگی دارد. در صورت وجود زخم‌های ابتدایی، با استفاده از داروها و آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توان به مهار عفونت زیادی کمک کرد.

جلوگیری از عفونت زخم پای دیابتی

برای جلوگیری از عفونت زخم پای دیابتی، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• حمام پا انجام دهید.
• پوست اطراف زخم را مرتباً ضدعفونی کنید.
• زخم را با تعویض مکرر پانسمان خشک نگه دارید.
• از درمان‌های حاوی آلژینات کلسیم (پانسمان آلژینات کلسیم) استفاده کنید؛ این ترکیبات مانع رشد باکتری‌ها می‌شوند.

درمان زخم پای دیابتی

اولین هدف در درمان زخم دیابتی حذف عوامل عفونی در محیط زخم است. در ادامه مقاله این موارد را به‌صورت کلی بررسی خواهیم کرد.

•  پیشگیری از عفونی شدن زخم: در این مرحله، باید زخم را تمیز نگه دارید و با بروز رطوبت، آن را شستشو داده و پانسمان آن را تعویض کنید. این اقدامات باهدف جلوگیری از ورود باکتری‌ها و عفونت به زخم انجام می‌شود.
• برداشتن هرگونه فشار و یا آسیب فیزیکی: به این نکته توجه داشته باشید که نباید هیچ‌گونه فشاری به زخم وارد شود. برای جلوگیری از وارد شدن فشار به زخم دیابتی، توصیه می‌شوند که بیماران از کفش‌های مناسب و در صورت لزوم از عصا یا ویلچر استفاده کنند. 
• حذف سلول‌ها و بافت‌های مرده از زخم: در این مورد پزشک بافت‌های مرده و نکروتیک را از زخم برداشته و فضای سالمی را فراهم می‌کند.
• ضدعفونی کردن زخم و تجویز داروهای مناسب: این مرحله شامل استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده مخصوص زخم و در صورت لزوم تجویز آنتی‌بیوتیک جهت کنترل و مهار عفونت می‌شود.
• کنترل قند خون و سایر مشکلات زمینه‌ای: به‌منظور دستیابی به نتایج بهتر، سطح قند خون و فشارخون باید به‌دقت کنترل شود و مشکلات زمینه‌ای دیگر نیز باید مدیریت گردند.

در صورت عدم عفونت گسترده، زخم‌های غیرعفونی معمولاً بدون نیاز به روش‌های جراحی قابل درمان هستند و از محصولاتی مانند پانسمان کلسیم آلژینات، پانسمان فوم، پانسمان کلاژن و پماد ابیلار استفاده کنید. اما در مواردی که عفونت به طور گسترده حاکم شده و استخوان‌ها درگیر شده‌اند، از روش جراحی جهت درمان زخم استفاده می‌شود.

مدت زمان درمان زخم پای دیابتی

برای افزایش سرعت فرایند بهبودی درمان زخم، ضروری است که فشار به حداقل ممکن رسد و این حالت به‌عنوان تخلیه بار شناخته می‌شود که در بهبود زخم‌های پای دیابتی مؤثر است. فشار ناشی از فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، پله بالا رفتن و ایستادن طولانی، ممکن است عفونت را تشدید کرده و به گسترش زخم منجر شود. به همین دلیل، پزشک معالج ممکن است روش‌های زیر را برای حفاظت از پا توصیه کند:

• استفاده از کفی‌ طبی در کفش به‌منظور جلوگیری از تشکیل میخچه
• استفاده از کفش‌های طراحی‌شده خصوصاً برای افراد دیابتی
• استفاده از بریس‌های محافظ برای کاهش فشارهای ناشی از فعالیت‌های روزمره
• استفاده از چسب‌ها و مواد مخصوص برای مراقبت از زخم‌های پای دیابتی

پزشکان قادرند با اقداماتی چون دبریدمان (برداشتن پوست مرده اطراف زخم) و پاک‌سازی زخم از اشیا خارجی، فرایند درمان زخم پا را تسریع دهند. عفونت به‌عنوان یکی از عوارض جدی زخم پای دیابتی محسوب می‌شود و به درمان فوری نیاز دارد. در مواردی نمونه‌های بافت زخم به آزمایشگاه ارسال شده و آنتی‌بیوتیک مؤثر بر زخم تعیین می‌شود. اگر زخم شکلی از عفونت جدی داشته باشد، ممکن است تصویربرداری با اشعه ایکس برای بررسی علائم عفونت استخوان تجویز شود. در ضمن به این نکته توجه داشته باشید که درمان زخم پای دیابتی به شرایط جسمی و روانی بیمار بستگی زیادی دارد.

برای کاهش خطر ابتلا به عفونت زخم پای دیابتی، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

• حمام گرم پا به‌صورت منظم به‌منظور بهبود گردش خون در پا
• ضدعفونی کردن پوست اطراف زخم با استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های مخصوص زخم با مشورت پزشک
• خشک نگه‌داشتن زخم و تعویض مکرر پانسمان
• استفاده از درمان‌های آنزیمی
• استفاده از پانسمان‌های حاوی آلژینات کلسیم به‌منظور مهار رشد باکتری‌ها

تشخیص نوروپاتی در زخم‌ دیابتی

نوروپاتی دیابتی یا آسیب عصبی ناشی از دیابت به‌تدریج و در طی چندین سال باعث درگیری پا شده و حس‌های عصبی مانند درد، گرما و سرما را مختل می‌کند. تخریب این حس‌گرهای بافتی می‌تواند زنگ خطری برای بروز زخم پای دیابتی باشد. نوروپاتی معمولاً بدون درد است و به‌آهستگی و به‌صورت نامحسوس پیشرفت می‌کند.

نکاتی برای بهبود سریع زخم پای دیابتی

• مصرف غذاهای غنی از روی به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند. روی همچنین به بهبود سریع بافت‌های بدن کمک می‌کند. بنابراین، بیماران باید به طور منظم تخم‌مرغ، حبوبات و آجیل مصرف کنند.  
• روغن بذر کتان یک مرهم بسیار موثر برای زخم پای دیابتی است. این روغن سرشار از چربی‌های امگا ۳ است که برای سلامت سیستم عروقی ضروری است و به این ترتیب، می‌تواند روند بهبود زخم‌های پای دیابتی را تسریع کند.  
• ویتامین E نیز در جلوگیری از رشد عفونت در زخم پای دیابتی نقش دارد. بنابراین، بیماران باید به طور منظم از مواد غذایی مانند آووکادو، فلفل دلمه‌ای و آجیل استفاده کنند.  
• قهوه ماده‌ای بسیار مؤثر برای بهبود جریان خون در کف پا است. افزایش جریان خون، سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با عفونت زخم پا تحریک کرده و باعث بهبود سریع‌تر آن می‌شود.
   

کلام آخر 

اگر بیماری دیابت به‌درستی کنترل نشود، ممکن است در دراز مدت عوارض مختلفی در بدن فرد بیمار بروز کند. یکی از این عوارض، زخم پای دیابتی است که در برخی از بیماران دیابتی ظاهر می‌شود. نوروپاتی دیابتی یکی از علل اصلی بروز زخم‌های دیابتی است. به‌منظور پیشگیری از این عوارض، تشخیص به‌موقع و داشتن سبک زندگی سالم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، از جمله تغذیه مناسب و فعالیت ورزشی منظم. اجرای چکاپ‌های سالانه تحت نظر پزشک نقش حیاتی در پیشگیری از عوارض دیابت، از جمله زخم پای دیابتی، دارد. بهتر است همه افراد حداقل یک‌بار در سال آزمایش قند خون را انجام دهند. در صورت وجود هرگونه ابهام و سوال در مورد زخم های دیابتی با مشاور ما در وبسایت تامین شو در ارتباط باشید.

سوالات متداول

نشانه‌ های زخم پای دیابتی چیست؟

نشانه‌های زخم پای دیابتی خروج ترشحات از ناحیه آسیب‌دیده می‌باشد علائم دیگر این مشکل شامل تورم و قرمزی در ناحیه زخم و استشمام بوهای غیرطبیعی از پا هستند.

در صورت نادیده گرفتن قانقاریا چه اتفاقی رخ میدهد؟

در صورت نادیده گرفته شدن و عدم درمان، ممکن است گسترش یابد.